Medytacja na płótnie
Stając wobec malarstwa Remigiusza Bordy, można odnieść wrażenie, że artysta kontempluje rzeczywistość, sprowadzając ją do materii. Jednak wbrew logice ta materialna substancja nie zostaje pozbawiona ducha…
Powstaje bowiem paradoksalna sytuacja, gdy źródłem metafizycznych odczuć jest przedmiot lub człowiek w ten przedmiot „zaklęty”. Jakaś tajemnicza rzecz, postać zasugerowana jedynie, a jednak znajoma, niepokojąco ukryta, a jednak widoczna. Borda zaciera często granice między tym, co ożywione i tym, co martwe. Meble zlewają się z sylwetkami ludzi, drzewa wyglądają jak skamieniałe, zastygłe bryły. Artysta konstruując postaci-meble, przyrównuje w pewnym stopniu linie papilarne do słojów drewna. A przecież drewno to martwe drzewo, więc znów dochodzimy do zatarcia podziału pomiędzy tym, co żyje, a tym, co… żyło. Wszystko zostaje uprzedmiotowione, a świat zdaje się samemu sobie zaprzeczać, skoro ludzie i rzeczy gubią tożsamość… Gubią ją, ale nie stają się przez to nieważne. Podważając ich oczywisty status, artysta niejako nakazuje odbiorcy na nowo przemyśleć, kim i czym jest człowiek i przedmiot oraz – co nas otacza? Za klucz do tych sprowokowanych wizualnie rozważań można uznać energię jako formę bycia wszystkiego – począwszy od myśli a na człowieku skończywszy. Poprzez kontemplację fragmentu otoczenia, ukazanego w inny, przewrotny sposób, zaczynamy – my widzowie – biec myślami do znacznie szerszych zagadnień i choć brzmi to patetycznie – wychodzimy z naszego mikrokosmosu w stronę kosmosu… Mentalnie łączymy się z obrazami, stając się ich częścią – podczas gdy one wnikają w naszą świadomość. I tak malarstwo staje się szczególną – podwójną formą medytacji: najpierw artysty a później odbiorcy. Remigiusz Borda lubi nieco przewrotnie tytułować swoje obrazy martwymi naturami. W tytule zawiera się sugestia interpretacji, ale ważna jest również kategoryczność samego stwierdzenia. Wszystko w jego malarstwie ma określoną czy też narzuconą strukturę – czasem nawet powietrze i w tym gęstym od linii (słojów drewna, linii papilarnych…) świecie bardzo ważnym elementem staje się pustka, która nie oznacza jedynie niezamalowanej powierzchni. Jest to raczej znak nieskończoności albo może, używając tytułu jednej z książek Czesława Miłosza: „metafizyczna pauza”, a może światło…
Artysta od lat tworzy w cyklach, badając możliwości materii i malarskiego wyrazu w ramach interesującego go aktualnie zagadnienia. W jego dorobku znajdują się między innymi takie cykle: Motyw walki, Nieludzki pejzaż, Malarstwo północnoniemieckie, Architektura wnętrza, Martwa natura z…, Martwa natura z przedmiotami, Martwa natura z pejzażem czy wreszcie po prostu Martwa natura. Pojawiają się serie prac: Obraz z grzybem, Pejzaż oraz znakomity, nadal rozbudowywany cykl Martwa natura z podwójnym łóżkiem, na który składają się prace absolutnie fascynujące o hipnotycznej wręcz sile. Jest to przykład malarstwa czystego, ascetycznego, otwierającego przy tym jakże szerokie pola skojarzeń i interpretacji. Powiedzenie, że są to obrazy magiczne, nie jest przesadą.
W twórczości Remigiusza Bordy rozróżnić można wyraźne odrębne etapy, jednak jeśli przyjrzeć się im uważnie, staje się jasne, że bez żadnego z nich – ten kolejny nie byłby możliwy. Artysta mówi, że dzisiaj namalowałby, z pewnością, swoje dawne prace już inaczej, ale nadal się z nimi utożsamia. Wcześniejsze obrazy rejestrowały jego poszukiwania właściwej formy wyrazu, pełne były błądzących kresek, odzwierciedlały twórczy niepokój i malarską zachłanność. Obecnie artysta tworzy w duchu spokojnej kontemplacji, można powiedzieć, że w duchu ZEN. Nadal jednak, jak się przyznaje w rozmowie, szuka i nadal „ma apetyt na wszystko, co jest możliwe w malarstwie”…
Bogna Błażewicz (Galeria BWA Arsemał Poznań)
Meditation on Canvas
When confronted with the painting of Remigiusz Borda one may get the impression that the artist contemplates reality, reducing it to matter. However, in defiance of logic, this material substance is not stripped of spirit… we deal here with a paradoxical situation when an object or a person “enchanted” in this object are the source of metaphysical sensations. A mysterious thing, a barely implied figure are all the same familiar; unsettlingly hidden, they are yet visible.
Borda often obliterates differences between the animated and the defunct. His furniture merges with silhouettes of people; trees look like petrified, frozen shapes. When constructing furniture-figures, the artist in a way puts an equation mark between fingerprints and tree rings. And yet wood is a dead tree, so again we arrive at an obliteration of a distinction between what is alive now and what… used to be alive.
Everything becomes objectified, and the world seems to contradict itself, if people and objects lose their identity… They lose it but do not become unimportant as a result. Undermining their obvious status, the artist seems to make the viewer reconsider who and what is man and an object as well as what surrounds us. Energy, a form of being of everything from thought to the human person, may be considered the key to the visually-enforced considerations. Through a contemplation of a fragment of the immediate environment shown in a different, subversive manner we, the viewers start to reflect on far broader issues and, excessively immodest as it may sound, we leave our microcosm to reach cosmos… We become mentally united with pictures and become their part and parcel, while they enter our consciousness. Thus painting becomes a unique, double form of meditation, of the artist and subsequently of the viewer.
Remigiusz Borda is fond of jokingly calling his paintings still lifes. The title indicates the interpretative framework, but the uncompromising statement in itself is important. Everything in his painting, even air, has a defined or imposed structure; within this world, with its abundance of lines (tree rings, fingerprints…) emptiness is a crucial element. This is not an emptiness in the sense of unpainted surface only. Rather it is a sign of infinity or perhaps, to use the title of a book by Czesław Miłosz, “a metaphysical pause”, a light…
The artist has for years worked in series, exploring the capacities of matter and painting as a medium within the framework of his current question of interest. His series so far include, for instance: Motif of Struggle, Inhuman Landscape, North-German Painting, Interior Architecture, Still Life with…, Still Life with Objects, Still Life with Landscape or finally and simply Still Life. There are series of works like Painting with Mushroom, Landscape and the extraordinary suite Still Life with a Double Bed. The last series, extended until now, is composed of absolutely fascinating works of a hypnotic force. This is an example of pure, ascetic painting, which opens up far-reaching vistas of associations and interpretations. To say that these are magic paintings is not far from the truth.
In the output of Remigiusz Borda we can identify distinct stages. However, on closer inspection it turns out that without the preceding stage the next one would not be possible. The artist says that while today he would definitely paint his earlier works differently, he still identifies with them.
His earliest paintings recorded his pursuit of the correct medium, were full of lines led astray, reflected a creative anxiety and greediness of painting. At present the artist works in the spirit of peaceful contemplation, in the spirit of ZEN, one may say. All this time, however, as he admits in conversation, he seeks and continues to be “hungry for everything that is possible in painting”
Bogna Błażewicz